ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΤΗΣ
ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΗΠΕΙΡΟΥ
ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2011
Ο Περιφερειακός Συμπαραστάτης του Πολίτη και της Επιχείρησης είναι ένας νέος ανεξάρτητος θεσμός, που εφαρμόστηκε σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες με θετικά αποτελέσματα και που στη δική μας εκδοχή στοχεύει στην εξέταση καταγγελιών των άμεσα θιγόμενων πολιτών και επιχειρήσεων για κακοδιοίκηση των υπηρεσιών της Περιφέρειας και παράλληλα αυτός που διαμεσολαβεί προκειμένου να επιλυθούν τα προβλήματα που προκύπτουν μεταξύ πολιτών και οργάνων της αιρετής Διοίκησης.
Είναι τρόπον τινά ο αποκεντρωμένος Συνήγορος του Πολίτη σε επίπεδο Περιφέρειας, με τη διαφορά πως τα όρια της δράσης του είναι πολύ περιορισμένα.
Α.- Νομικό πλαίσιο
Ο Περιφερειακός Συμπαραστάτης του Πολίτη και της Επιχείρησης προβλέπεται στο άρθρο 179 του Ν.3852/10 (Καλλικράτης) το οποίο έχει ως εξής:
« 1. Με απόφαση του περιφερειακού συμβουλίου, η οποία λαμβάνεται με μυστική ψηφοφορία και με πλειοψηφία των δύο τρίτων (2/3) του συνόλου των μελών του, επιλέγεται πολίτης που αποτελεί προσωπικότητα εγνωσμένου κύρους ως περιφερειακός συμπαραστάτης του πολίτη και της επιχείρησης. Η σχετική διαδικασία πρέπει να έχει ολοκληρωθεί σε αποκλειστική προθεσμία δύο (2) μηνών από την εγκατάσταση των περιφερειακών αρχών. Υποψηφιότητες υποβάλλονται με δήλωση που κατατίθεται στο προεδρείο του περιφερειακού συμβουλίου κατά την έναρξη της διαδικασίας επιλογής. Αν δεν επιτευχθεί η επιλογή, η ψηφοφορία επαναλαμβάνεται κατά την ίδια ή μεταγενέστερη συνεδρίαση με την ίδια πλειοψηφία. Είναι επιτρεπτή με την ίδια πλειοψηφία και την αυτή διαδικασία η ανάκληση του συμπαραστάτη για πλημμελή εκτέλεση των καθηκόντων του, με ειδική αιτιολογημένη απόφαση του περιφερειακού συμβουλίου. Ως περιφερειακός συμπαραστάτης δεν μπορεί να επιλεγεί αιρετός δήμου ή περιφέρειας ή βουλευτής. Η θητεία του περιφερειακού συμπαραστάτη ακολουθεί τη θητεία των περιφερειακών αρχών. Ως προς την καταστατική θέση του περιφερειακού συμπαραστάτη εφαρμόζονται αναλόγως τα ισχύοντα για τον πρόεδρο του περιφερειακού συμβουλίου.
2. Ο περιφερειακός συμπαραστάτης υποστηρίζεται διοικητικά από τις υπηρεσίες της περιφέρειας, δέχεται καταγγελίες άμεσα θιγόμενων πολιτών και επιχειρήσεων για κακοδιοίκηση των υπηρεσιών της περιφέρειας, των νομικών της προσώπων και επιχειρήσεων και διαμεσολαβεί προκειμένου να επιλυθούν τα σχετικά προβλήματα, ενώ είναι υποχρεωμένος να απαντά εγγράφως ή ηλεκτρονικά εντός τριάντα (30) ημερών στους διοικούμενους.
3. Η υποβολή καταγγελίας ή αναφοράς στον περιφερειακό συμπαραστάτη δεν αναιρεί τη σχετική αρμοδιότητα του Συνηγόρου του Πολίτη ως ανεξάρτητης αρχής ούτε τις αρμοδιότητες άλλων ελεγκτικών οργάνων και αρχών, καθώς και του Ελεγκτή Νομιμότητας.
4. Ο περιφερειακός συμπαραστάτης συντάσσει ετήσια έκθεση. Η ετήσια έκθεση παρουσιάζεται από τον ίδιο και συζητείται στην ειδική δημόσια συνεδρίαση του περιφερειακού συμβουλίου για τον απολογισμό πεπραγμένων της περιφερειακής αρχής κατά τις διατάξεις του άρθρου 185 του παρόντος. Ο περιφερειακός συμπαραστάτης μπορεί επίσης να προβαίνει στη διατύπωση προτάσεων βελτίωσης της περιφερειακής διοίκησης και των σχέσεων της με το κοινό, τόσο στο πλαίσιο της ετήσιας έκθεσής του όσο και επ’ ευκαιρία σημαντικών προβλημάτων κακοδιοίκησης που ο ίδιος εντοπίζει. Στην τελευταία αυτή περίπτωση οι ειδικές προτάσεις του περιφερειακού συμπαραστάτη υποβάλλονται στον περιφερειάρχη και κοινοποιούνται στο περιφερειακό συμβούλιο και στον εκτελεστικό γραμματέα της περιφέρειας. Τόσο η ετήσια έκθεση όσο και οι ειδικές προτάσεις του περιφερειακού συμπαραστάτη αναρτώνται στην ιστοσελίδα της περιφέρειας με φροντίδα των περιφερειακών υπηρεσιών.
5. Ο περιφερειακός συμπαραστάτης λαμβάνει αντιμισθία ισόποση με την αντιμισθία του προέδρου του περιφερειακού συμβουλίου.»
Όπως προκύπτει από την ανωτέρω διάταξη του νόμου τα όρια αρμοδιοτήτων του Συμπαραστάτη, είναι πολύ περιορισμένα σε σχέση με τις αρμοδιότητες που έχει ο Συνήγορος του Πολίτη, θεσμός που λειτουργεί στη χώρα μας από του έτους 1998, με συνέπεια οι μεν πολίτες της περιοχής να έχουν στο μυαλό τους το μοντέλο αυτό όταν απευθύνονται στον Συμπαραστάτη (τούτο αποδεικνύεται με τα στοιχεία που παρατίθενται πιο κάτω), ο δε Συμπαραστάτης να επιλαμβάνεται μεν με όλα τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν πολίτες και επιχειρηματίες, αλλά θεσμικά να βρίσκεται στα όρια, πολλές δε φορές και εκτός ορίων της αρμοδιότητάς του.
Η αντίφαση αυτή μπορεί να λυθεί με σχετική τροποποίηση του νόμου, ώστε να υπάρχει καλύτερη εξυπηρέτηση του πολίτη, που είναι και ο απώτερος στόχος του νέου αυτού θεσμικού εγχειρήματος.
Προς το παρόν στην πράξη, ο Συμπαραστάτης προκειμένου να επιλύσει προβλήματα πολιτών και επιχειρηματιών της περιοχής που ξεπερνούν τις αρμοδιότητές του, προστρέχει στη βοήθεια του Συνηγόρου του Πολίτη προκειμένου να τα αντιμετωπίσει.
Προς αυτή την κατεύθυνση θα βοηθούσε πολύ και η εκλογή των αντίστοιχων Συμπαραστατών στους τέσσερις μεγάλους Δήμους της Ηπείρου, γεγονός που δεν επιτεύχθηκε μέχρι σήμερα.
Β.- Εκλογή – Λειτουργία
Ο Περιφερειακός Συμπαραστάτης της Ηπείρου, εκλέχθηκε από το Περιφερειακό Συμβούλιο Ηπείρου, με την υπ΄αριθ. 23 απόφασή του της 9-3-2011, ορκίστηκε δε και ανέλαβε καθήκοντα την 5-4-2011. Πανελλαδικά από τις δέκα τρεις Περιφέρειες της Χώρας, Συμπαραστάτες εξέλεξαν οι τέσσερις.
Όπως φαίνεται από τις ανωτέρω ημερομηνίες, η λειτουργία του νέου θεσμού το παρελθόν έτος δεν ήταν πλήρης, ώστε να μας δώσει ασφαλή συμπεράσματα για το πώς λειτούργησε και πως ανταποκρίθηκαν οι πολίτες σ΄ αυτόν.
Όμως οι τελευταίοι μήνες του 2011, έδειξαν πως οι δυσμενείς οικονομικές συνθήκες που διαμορφώθηκαν στη χώρα, αύξησαν τις προσδοκίες των πολιτών προς τον Συμπαραστάτη και πλέον αναζητούν από αυτόν ανθρώπινη αντιμετώπιση και ευαίσθητη διαχείριση των προβλημάτων τους, άσχετα αν αυτά εμπίπτουν ή όχι στον κύκλο αρμοδιοτήτων του.
Αλλά και από την πλευρά του υπαλληλικού προσωπικού της Περιφέρειας, η οικονομική κρίση έφερε αναταράξεις στην ομαλή λειτουργία της διοίκησης, λόγω της περιστολής των δαπανών και κυρίως λόγω της δραματικής μείωσης των αποδοχών των υπαλλήλων και της επίδρασης που είχε στην όλη ζωή τους η μεταβολή αυτή. Το υποκειμενικό στοιχείο βάρυνε πολύ και σε μερικές περιπτώσεις υπερίσχυσε της εκτέλεσης του καθήκοντος και της απαιτούμενης ευαισθησίας προς τα προβλήματα των πολιτών, με συνέπεια να χάνεται η αναγκαία σχέση εμπιστοσύνης προς τη διοίκηση.
Δεν μπορεί να αγνοηθούν βέβαια, οι αναταράξεις που έφερε το πρώτο έτος λειτουργίας του Καλλικράτη, με τις μεταβολές και τα νέα καθήκοντα που διαμορφώθηκαν στην εφαρμογή του και που συνεχίζουν ακόμη να υπάρχουν.
Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι, το παρελθόν έτος ήταν ιδιαίτερα σημαντικό και θα απαιτηθεί εγρήγορση από την πλευρά της διοίκησης, ώστε τα ποιοτικά χαρακτηριστικά λειτουργίας της να μη περιθω- ριοποιηθούν από το βάρος της οικονομικής πίεσης και να μη χαθούν οι δυνατότητες βελτίωσης του κράτους Δικαίου.
Γ.- Στατιστικά Στοιχεία
Κατά τη διάρκεια του έτους 2011, προσέφυγαν στο Συμπαραστάτη με αιτήματά τους 216 πολίτες, 63 επιχειρηματίες και 27 ομάδες πολιτών από όλη την Ήπειρο, ήτοι συνολικά είχαμε 306 υποθέσεις που έπρεπε να αντιμετωπιστούν.
Κατά περιοχές, από την Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων είχαμε 249 προσφυγές, από Περιφερειακή Ενότητα Θεσπρωτίας 25, από Περιφερειακή Ενότητα Πρέβεζας 18 και από Περιφερειακή Ενότητα Άρτας 14.
Τα θέματα που απασχόλησαν το γραφείο του Συμπαραστάτη κατά αρμοδιότητα και κατηγορία είχαν ως εξής:
- 1.Εβδομήντα πέντε (75) ήταν αρμοδιότητας Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης Ηπείρου.
- 2.Σε τριάντα επτά (37) υποθέσεις εμπλέκονταν Υπουργεία, Οργανισμοί του Δημοσίου και Ν.Π.Δ.Δ.
- 3.Τριάντα τρεις (33) ήταν με υπηρεσίες διαφόρων Δήμων της Ηπείρου.
- 4.Τριάντα (30) ζητήματα αφορούσαν προβλήματα με ασφαλιστικούς οργανισμούς.
- 5.Είκοσι οκτώ (28) θέματα ήταν διαφορές ιδιωτών ή επιχειρηματιών με Τράπεζες.
- 6.Είκοσι (20) περιπτώσεις αφορούσαν πολεοδομικά ζητήματα.
- 7.Δέκα εννιά (19) υποθέσεις αφορούσαν εργασιακά δικαιώματα ή ήταν εργατικές διαφορές.
- 8.Δέκα τρεις (13) υποθέσεις αφορούσαν το τέλος ακινήτων μέσω λογαριασμών της Δ.Ε.Η.
- 9.Πενήντα μια (51) περιπτώσεις ήταν διάφορες και ποικίλου περιεχομένου.
Από τις 75 υποθέσεις της Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης Ηπείρου, 58 ήταν βάσιμες και νόμιμες, 13 ήταν αβάσιμες και 4 εκκρεμούσαν στα Δικαστήρια.
Εκ των 58 βάσιμων αναφορών επιχειρηματιών και πολιτών επιλύθηκαν ή βρίσκονται στο στάδιο της επίλυσης 41 υποθέσεις, δεν επιλύθηκαν δε 17 από αυτές.
Από τις υπόλοιπες υποθέσεις που απασχόλησαν τον Συμπαραστάτη, δεν υπάρχει δυνατότητα στατιστικής αποτίμησης αυτών που επιλύθηκαν για τους εξής λόγους:
Όσες αφορούσαν το Δημόσιο ή Υπουργεία, η παρέμβαση ήταν ανεπίσημη ή μέσω του Συνηγόρου του Πολίτη. Όσες αφορούσαν προβλήματα πολιτών και επιχειρηματιών με τις τοπικές Δ.Ο.Υ., η παρέμβαση ήταν πιο ουσιαστική και η επίλυση του προβλήματος περισσότερο εφικτή.
Η συνεργασία με τις υπηρεσίες των διάφορων Δήμων της Ηπείρου, ήταν πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, καλή και βοήθησε στην επίλυση αρκετών αιτημάτων των πολιτών.
Επίσης συνεργάσιμοι ήταν και οι εκπρόσωποι των Τοπικών Ασφαλιστικών Οργανισμών.
Με τις τράπεζες υπήρξε δυσκολία στην αναπροσαρμογή των απαιτήσεων τους από δάνεια, ενώ η οικονομική συγκυρία επέβαλε μια πιο ευέλικτη πολιτική έναντι των δανειοληπτών.
Στο θέμα αυτό ο Συμπαραστάτης σε συνεργασία με το Δικηγορικό Σύλλογο Ιωαννίνων, έδωσε τη δυνατότητα στους περισσότερους εξ αυτών να έχουν δωρεάν νομική κάλυψη κατά το πρώτο στάδιο των αιτημάτων τους έναντι των Τραπεζών.
Οι υποθέσεις που αφορούσαν το τέλος ακινήτων μέσω της Δ.Ε.Η., μέρος αυτών συνίστατο σε αδυναμία καταβολής του από τους πολίτες, άλλες δε σε σφάλματα που υπήρχαν ως προς το ύψος του τέλους. Η συνεργασία με το Δήμο και τη Δ.Ο.Υ., βοήθησε στη διόρθωση των εσφαλμένων λογαριασμών.
Στις εργατικές διαφορές που αντιμετώπισε ο Συμπαραστάτης και όλες τους ήταν από την πλευρά των εργαζομένων, υπήρξε συνεργασία με τον Επόπτη Εργασίας και δόθηκε μια πρώτη νομική υποστήριξη και καθοδήγηση, έως ότου οι περισσότερες από αυτές καταλήξουν στα αρμόδια Δικαστήρια.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι, ένας αριθμός υποθέσεων που αφορούσαν εργατικές διαφορές καθώς και διαφορές πολιτών και επιχειρηματιών με Τράπεζες, δεν είναι καταγεγραμμένος στον παρόντα απολογισμό λόγω άρνησης των ενδιαφερομένων να δώσουν τα στοιχεία τους, είτε από φόβο για τυχόν συνέπειες στην πρώτη περίπτωση, είτε από αυξημένη αίσθηση αξιοπρέπειας στη δεύτερη.
Όπως και να έχει όμως, σε καμία περίπτωση η τεχνοκρατική προσέγγιση και στατιστική αποτύπωση των υποθέσεων που απασχόλησαν το γραφείο του Συμπαραστάτη, μπορούν να αποτυπώσουν επακριβώς και την πραγματικότητα στην οποία κινείται η κοινωνία της Ηπείρου.
Η βαθιά οικονομική κρίση επέτεινε προϋπάρχοντα προβλήματα και δημιούργησε νέα, με συνέπεια οι απαιτήσεις των πολιτών να είναι πιο σύνθετες και πολύπλοκες και ο ρόλος του Συμπαραστάτη διαφορετικός, με μεγαλύτερο κύκλο προβλημάτων προς αντιμετώπιση, σε σχέση με αυτά που του εκχώρησε ο νόμος.
Δ.- Προτάσεις
Η μεταρρύθμιση που επιδιώχθηκε με τον Καλλικράτη, στόχο είχε την ενίσχυση της αυτοδιοίκησης, με τη μεταφορά αρμοδιοτήτων από την κεντρική εξουσία προς την περιφέρεια και την εξοικονόμηση πόρων από τη μείωση του λειτουργικού κόστους.
Για να επιτευχθούν οι μακροπρόθεσμοι αυτοί στόχοι, απαιτούνταν στο πρώτο στάδιο λειτουργίας του, επαρκής χρηματοδότηση και σταδιακή έκδοση των εκτελεστικών αυτού προεδρικών διαταγμάτων, κάτι που δεν έγινε στο δέοντα βαθμό.
Αυτό είχε ως συνέπεια να μη έχουν μεταφερθεί, στο βαθμό που θα έπρεπε, οι απαραίτητες αρμοδιότητες από το κέντρο προς την περιφέρεια και να μην έχουν διασαφηνιστεί τα όρια μεταξύ Αποκεντρωμένης Διοίκησης, Περιφέρειας και Δήμων. Η μη αποσαφήνιση της δικαιοδοσίας ενός εκάστου συντηρεί τη δυσκαμψία λειτουργίας τους και εμποδίζει την αποτελεσματικότητά τους.
Σε ότι αφορά την εσωτερική λειτουργία της Περιφέρειας Ηπείρου, η οποία γίνεται με βάση τον Οργανισμό αυτής που εγκρίθηκε με το υπ’ αρ. 140/10 Προεδρικό Διάταγμα και έχοντας την δεκατετράμηνη εμπειρία που αποκτήθηκε, προτείνεται να εξεταστεί η τροποποίηση και προσαρμογή του, ώστε να καλυφθούν τα σχετικά κενά και γίνουν λειτουργικές βελτιώσεις του.
Με την ολοκλήρωση της μεταφοράς των υπηρεσιών που υπάγονται στο Δήμο, από το κτίριο της Περιφέρειας, η ανακατανομή των χώρων εργασίας κάποιων τμημάτων, η κάλυψη συγκεκριμένων θέσεων από ειδικό επιστημονικό προσωπικό , η συνεχής ενημέρωση ενός εκάστου στο αντικείμενό του, θα βελτίωναν σημαντικά το επίπεδο των παρεχόμενων υπηρεσιών της διοίκησης.
Στο πεδίο των διαδικαστικών δικαιωμάτων, θα πρέπει να τηρείται η υποχρέωση ουσιαστικής απάντησης επί του τεθέντος αιτήματος του πολίτη και όχι απάντηση τυπική για την τήρηση μόνο της προθεσμίας που θέτει ο νόμος.
Η εύκολη μερικές φορές προτροπή της διοίκησης, να καταφύγουν οι ενδιαφερόμενοι στα Δικαστήρια, συνιστά άρνηση επίλυσης του προβλήματος, αν λάβουμε υπόψη μας ότι για την έκδοση τελεσίδικης απόφασης απαιτούνται 6 έως 8 έτη.
Η μη ανάληψη πρωτοβουλίας και ευθύνης, από το φόβο ή την απειλή για παράβαση καθήκοντος, είναι αδικαιολόγητη, διότι το αδίκημα της παράβασης καθήκοντος προϋποθέτει δόλο του υπαλλήλου κατά την ενάσκηση των υπηρεσιακών του καθηκόντων.
Στις αμφισβητούμενες υποθέσεις, υπάρχει η τάση υπεράσπισης της δυσμενέστερης για τον επιχειρηματία ή τον πολίτη άποψης, θέση που δυσκολεύει εκ προοιμίου την επίλυση του όποιου προβλήματος.
Πάνω όμως απ’ όλα, στην παρούσα χρονική και οικονομική συγκυρία, επιβάλλεται η γρήγορη ενεργοποίηση του μεταρρυθμιστικού σκέλους του Καλλικράτη, με μεγαλύτερη εκχώρηση αρμοδιοτήτων στην περιφέρεια της χώρας.
Οι βασικές αρχές του Κράτους δικαίου, η αρχή της ισότητας, της νομιμότητας, της ισονομίας και της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αρχές που στήριζαν πάντοτε τη Δημοκρατία, δεν αρκούν πλέον, αν δεν συνοδεύονται και από τις αναγκαίες υπηρεσίες του Κράτους Πρόνοιας.
Η ενίσχυση της αυτοδιοίκησης με περισσότερες αρμοδιότητες, θα βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση, διότι αυτή, όχι μόνο θεσμικά αλλά και ουσιαστικά, μπορεί περισσότερο από τους άλλους πόλους εξουσίας, να βρίσκεται κοντά στον πολίτη και τα προβλήματά του.-
Ιανουάριος 2012
