Η Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Τζουμέρκων ιδρύθηκε τον Σεπτέμβριο του 1998 από μια ομάδα παλιών συμμαθητών που συναντήθηκαν για πρώτη φορά τον Αύγουστο του 1993 στην Άγναντα, την έδρα του Γυμνασίου από το οποίο είχαν αποφοιτήσει.
Έχει έδρα την Άγναντα, για ιστορικούς λόγους, αλλά αγκαλιάζει ολόκληρο τον ευρύτερο χώρο του ορεινού συγκροτήματος των Τζουμέρκων – από τον ποταμό Αχελώο μέχρι τις ανατολικές πλαγιές του Ξηροβουνίου και τις νότιες πλαγιές του Λάκμου (Περιστερίου).
Βασικός της στόχος είναι η συγκέντρωση και διάσωση όλων των τεκμηρίων του πολιτισμού των Τζουμέρκων, η συστηματική καταγραφή και μελέτη της προφορικής παράδοσης και της συλλογικής μνήμης των Τζουμερκιωτών.
Καταστατικός στόχος και πρωταρχική της επιδίωξη είναι ο συνεχής εμπλουτισμός του Λαογραφικού Μουσείου Τζουμέρκων στην Άγναντα, η ίδρυση Ιστορικού και Λαογραφικού Αρχείου και Αναγνωστηρίου, η αναβάθμιση της Βιβλιοθήκης καθώς και η έκδοση αυτοτελών μελετών και επιστημονικών εργασιών σχετικά με την κοινωνία και τον πολιτισμό της περιοχής.
Με την πολύπλευρη δράση της φιλοδοξεί να προβάλει τα Τζουμέρκα και να κινήσει το ενδιαφέρον των αρμοδίων, ώστε να ξεκινήσει μια μορφή ανάπτυξης της οποίας κύριος σκοπός θα είναι η διατήρηση και ορθή διαχείριση του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος και η εξασφάλιση της αρμονικής συνύπαρξης ανθρώπου και φύσης.